Xương khớp là nền tảng vận động của cơ thể, nhưng nhiều thực phẩm hàng ngày lại âm thầm làm suy yếu cấu trúc này qua cơ chế gây viêm, cản trở hấp thụ canxi hoặc tăng tải trọng cơ học. Theo Đông y, các thực phẩm tính hàn, nhiệt hoặc tích tụ độc tố sẽ làm khí huyết ứ trệ, khớp sưng đau kéo dài. Dưới đây là phân tích chi tiết từng nhóm đồ ăn không tốt cho xương khớp cần tránh, dựa trên cơ sở khoa học và kinh nghiệm lâm sàng.
Thực phẩm ngọt
Đường tinh luyện kích hoạt con đường viêm qua cytokine và prostaglandin, làm khớp sưng nóng, đặc biệt ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp hoặc thoái hóa. Đồng thời, calo rỗng từ đường đẩy nhanh tích tụ mỡ nội tạng, tăng áp lực lên khớp gối và cột sống thắt lưng.
Các loại thực phẩm chứa đường tinh luyện phổ biến bao gồm:
- Bánh kẹo, bánh kem, kẹo ngọt các loại – thường vượt 50g đường/100g sản phẩm.
- Nước ngọt có gas, nước tăng lực – một lon 330ml chứa tới 40g đường, tương đương 10 thìa cà phê.
- Mứt trái cây sấy tẩm đường, ngũ cốc ăn liền có đường, trà sữa, sữa đặc, siro trái cây – dễ vượt ngưỡng 25g đường/ngày theo WHO.
Hạn chế nhóm này giúp giảm 30% nguy cơ viêm khớp theo nghiên cứu trên Arthritis & Rheumatology.
Thực phẩm quá mặn
Muối natri làm tăng bài tiết canxi qua thận, giảm mật độ xương theo nghiên cứu trên Journal of Bone and Mineral Research. Lượng muối dư thừa còn thúc đẩy tinh thể urat lắng đọng tại khớp, gây viêm cấp tính.
Thực phẩm chế biến sẵn thường chứa natri ẩn vượt mức 2.300mg/ngày như:
- Mì gói, xúc xích, khô cá, cá mắm – một gói mì chứa tới 1.500mg natri.
- Dưa muối, cà muối, snack mặn – muối nitrit và natri làm phù nề mô mềm quanh khớp.
Giảm muối xuống dưới 1.500mg/ngày cải thiện 25% triệu chứng đau khớp theo thử nghiệm lâm sàng.
Thực phẩm chiên rán, nhiều dầu mỡ, chất béo bão hòa
Chất béo chuyển hóa từ dầu chiên đi chiên lại tạo lipid peroxides, thúc đẩy oxy hóa và viêm mãn tính. Béo phì từ nhóm này tăng tải trọng lên khớp gối lên tới 4 lần trọng lượng cơ thể.
Các món ăn chứa chất béo không lành mạnh cần tránh:
- Gà rán, khoai tây chiên, bánh chiên – một phần gà rán chứa 14g chất béo bão hòa.
- Mì xào, cá chiên giòn, đồ chiên ngập dầu – dầu tái sử dụng sinh aldehydes gây tổn thương sụn.
Thay thế bằng hấp/nướng giảm 40% nguy cơ thoái hóa khớp theo Annals of the Rheumatic Diseases.
Thịt đỏ và nội tạng động vật
Purin trong thịt đỏ chuyển hóa thành acid uric, khi vượt 6.8mg/dL sẽ kết tủa tại khớp, gây gout cấp. Nội tạng còn chứa cholesterol cao, làm xơ vữa mạch máu nuôi dưỡng sụn.
Thực phẩm giàu purin cần hạn chế:
- Thịt bò, thịt dê, thịt lợn – 100g thịt bò chứa 110mg purin.
- Gan, tim, cật, óc – một bữa nội tạng có thể đẩy acid uric tăng 2-3mg/dL.
Giảm thịt đỏ dưới 500g/tuần giảm 50% nguy cơ gout theo The Lancet.
Rượu bia, nước ngọt có gas, đồ uống có chứa caffeine
Rượu ức chế tái hấp thu canxi tại ruột, caffeine tăng bài tiết canxi qua nước tiểu. Nước ngọt có gas chứa phosphoric acid làm mất cân bằng canxi-phospho.
Đồ uống gây hại cho xương khớp:
- Rượu bia – một ly rượu vang chứa 12g ethanol, giảm 20% hấp thu canxi.
- Cà phê, trà đặc – vượt 400mg caffeine/ngày làm mất 6mg canxi qua nước tiểu.
- Nước ngọt có gas – một lon chứa 40mg phosphoric acid.
Hạn chế giúp tăng mật độ xương 3-5% sau 6 tháng.
Nhóm thực phẩm khác
Một số thực phẩm tưởng lành mạnh nhưng chứa chất gây hại cho khớp:
- Thịt gia cầm công nghiệp – kháng sinh và hormone tăng viêm.
- Hải sản tính hàn (tôm, cua, mực) – làm co rút gân cơ, tái phát đau khớp.
- Đồ lên men (dưa muối, cà muối) – axit oxalic và muối gây kết tủa canxi oxalat.
- Rau củ giàu oxalat (củ cải, việt quất) – 100g rau bina chứa 600mg oxalat, cản trở hấp thu canxi.
Tham vấn bởi Ông Nguyễn Thành Danh – truyền nhân đời thứ 4 dòng họ Lương y Nguyễn Văn Thơm, chuyên gia Đông y tại Dược Bình Đông với hơn 20 năm kinh nghiệm điều trị xương khớp bằng bài thuốc gia truyền. Ông nhấn mạnh: “Thực phẩm là dược liệu đầu tiên, tránh các món tính hàn nhiệt cực đoan giúp khí huyết lưu thông, khớp khỏe mạnh tự nhiên.”
Hiểu rõ các thực phẩm không tốt cho xương khớp là bước đầu tiên để bảo vệ hệ vận động. Áp dụng ngay để giảm đau nhức và ngăn ngừa thoái hóa lâu dài.
Thông tin của Lương y Nguyễn Thành Danh
Nguồn: Dược Bình Đông – Kiến thức sức khỏe từ Đông y
(*) Bản quyền bài viết thuộc về Dược Bình Đông. Khi chia sẻ, cần trích dẫn nguồn đầy đủ: “Tác giả: Lương y Nguyễn Thành Danh – Nguồn: Dược Bình Đông – Kiến thức sức khỏe từ Đông y”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: “Theo Dược Bình Đông” hoặc tương tự, đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.
Tham khảo: Vinmec, Nhà thuốc Long Châu, Bệnh viện Tâm Anh, Medlatec
Lương Y Nguyễn Thành Danh 